سرزمین مادری و هویت گم شده ما

صنم صالحی
تبادل دانشجو بین دانشگاه ها امروزه یکی از برنامه های ثابت دانشگاه هاست. دانشجویان با فرهنگ و زمینه های اجتماعی مختلف و زبان های متفاوت با دانشجویان بومی آن کشورآشنا می شوند و در بین مردم زندگی می کنند و زبان آن کشور را می آموزند. آنها بعد از اتمام تحصیلاتشان سوغاتی از فرهنگ و آداب ورسوم کشور میزبان را با خود به همراه می برند و تبدیل به سفیر فرهنگی کشور میزبان می شوند. آیا دانشجویان افغان مشغول به تحصیل در ایران هم، شامل این گروه می شوند؟
دانشجویان افغان در ایران کمی متفاوت ترند و حتی در برخورد با هم ، با ویژگی ها و دیدگاه های متفاوتی روبرو می شوند. برخی از آنها برای اولین بار از افغانستان خارج شده اند و با خود فرهنگ وآداب ورسومی افغانی آورده اند، آنها خود در بطن زندگی واقعی که در افغانستان جریان داشته است، بوده اند و جنگ و تحولات اخیر افغانستان را تجربه کرده اند. برخی در ایران متولد شده و رشد یافته اند وتقریبا چیزی در مورد کشورشان نمی دانند ویا تصورات غلطی از افغانستان دارند، اما در دانشگاه به عنوان دانشجوی خارجی شناخته می شوند، در صورتی که تمام عمرشان را در ایران گذرانده اند. برخی علیرغم رشد در ایران ،سفرهای متعددی به افغانستان داشته اند، این گروه نگاهی توریستی به سرزمین مادریشان دارند.
نسرین 27 ساله و دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی در یکی از دانشگاه های تهران است. او می گوید تمام چیزی که من در مورد افغانستان می دانم به زمان قبل از تولد من بر می گردد ،که پدر و مادرم در کابل زندگی می کردند و برای من تعریف کرده اند. اغلب اوقات که دوستان ایرانی ام راجع به افغانستان سوال می کنند ،جز شنیده های کلی از پدر ومادرم چیز دیگری برای بازگو کردن ندارم. او فقط برای چند روز ،یک سفر به هرات – شهر مرزی ایران و افغانستان- داشته است. او در مورد آن تجربه اش می گوید: سفر خیلی خوبی بود. اما فکر می کنم افغانستان واقعی در هرات نیست. چرا که این شهر با توجه به هم مرز بودن با ایران، دارای فرهنگی شبیه به ایران است . او می گوید فکر می کنم اگر به شهرهای دیگری چون کابل، قندهارو یا مزار شریف می رفتم حتما تجربه های متفاوتی می داشتم.
او در مورد بازگشت به افغانستان می گوید: خانواده ام حاضر به برگشتن به افغانستان نیستند و به هیچ وجه به من اجازه تنها سفر کردن به افغانستان را نمی دهند و می گویند اول باید ازدواج کنم و بعد هر جا که بخواهم می توانم بروم. او در مورد زندگی در ایران می گوید که این جا متولد وبزرگ شده است، اما هیچ وقت نمی تواند سرزمین مادریش را فراموش کند، حتی اگر چیز زیادی در مورد آن نداند. او در آخر می گوید: دوست دارم یک روز حتی برای دیدن هم شده به افغانستان برگردم.
سمیع 26 ساله و دانشجوی علوم سیاسی در دانشگاه تهران است. او تقریبا تمام عمرش را در افغانستان زندگی کرده است و برای اولین بار به ایران و برای تحصیل آمده است. برای او همه چیز در تهران تازه و نو است. رفتار وفرهنگ و حتی غذاهای ایرانی برایش تازه است. او افغان هایی را که در ایران رشد یافته اند، بیشتر ایرانی می داند تا افغان. او می گوید داشجویان افغان که در ایران هستند، تصویر واقعی ازافغانستان ندارند. آنها حتی نمی توانند تصور کنند که چه چیزهایی بر ما گذشته است. آنها چیزی راجع به جنگ، درگیری های قومی و زبانی و زد وبند های سیاسی و طالبان که دوباره به صحنه سیاسی افغانستان بازگشته اند، نمی دانند.
اما برای سارا 25 ساله و دانشجوی هنر در دانشگاه تهران، سرزمین مادری تعریف دیگری دارد. او می گوید: قبل از رفتن به افغانستان همیشه حس گمشدگی داشتم و به خاطر این که در ایران متولد شده ام، خود را بیشتر ایرانی می دانستم تا افغان. وقتی برای اولین بار به افغانستان رفتم تا چند روز اول از حجم ویرانی، جنگ و فرهنگ متفاوت مردم شوکه بودم. نمی توانستم تصور کنم که پدر ومادرم هم از این مردم بوده اند. با این که فقط لهجه من با آنها متفاوت بود، آنها فکر می کردند که من خارجی هستم. خیلی نسبت به زبان، لهجه و طرز لباس پوشیدن متعصب هستند.
با وجود سطح اقتصادی پایینی که در افغانستان وجود دارد، آنها با من خیلی صمیمی و میهمان نواز بودند. برای اولین بار در عمرم دایی و خاله ام را دیدم و برای چند ماه با آنها زندگی کردم و روز آخر که داشتم به ایران برمی گشتم، خیلی گریه کردم. دوست دارم هر چه زودتر تحصیلم تمام شود وبه افغانستان برگردم. آنجا وطن من است. دوست دارم آنجا زندگی وکار کنم. ایده های زیادی دارم که می خواهم بعد از برگشتن به افغانستان، آنها را عملی کنم.
گروهی از این دانشجویان که در ایران رشد یافته اند، نمی خواهند که به افغانستان برگردند و گروهی که به افغانستان بر می گردند، نمی دانند که چه آینده ای در انتظارشان هست. آیا آنها می توانند جایی برای خود در جامعه فعلی افغانستان و به عنوان یک افغان داشته باشند ویا همیشه به عنوان یک بیگانه به آنها نگریسته خواهد شد؟

منبع : رادیو زمانه