پیشینه روابط افغانستان ومصر

منبع: سایت جمهوری اسلامی افغانستان در قاهره

هريک از افغانستان و كشور مصردر عمق زمان جاگرفته اند که عظمت وجودی آنها در دورای تاریخ درخشنده است ، و این دو کشور در بسیاری از دوره ها تاریخی شباهت یافته اند و به آسانی میتوان در یافت که عصر فرعونیان در مصر برابر با وجود کوشانیان در افغانستان است ، وبدین سان افغانستان نیز همانند مصر کشوری است دارای عمق تاریخی وآنگاه که به دوره های بعد از اسلام به این دو سر زمین چشم اندازی داشته باشیم پرواضح است همانگونه که مصر علم بردار رسانیدن پیام مبادئ اسلامی در شمال افریقا بوده افغانستان در این راستا نقش کمتری در این زمینه نداشته اند وتاریخ فتوحات امپراتوری غزنوی در سال 1008 میلادی را بسوی خراسان ، سرزمینهای هندوستان ، وکشمیر روشن به یاد دارد و روش افغانها که مملوء از عطوفت و انسان دوستی وپذیرش فرهنگهای مختلف میان گروه های دینی و فرهنگی بود خود سبب اساسی پذیرش مبادئی بود که افغانها آن را به سرزمینهای فتح چه به سوی جنوب وچه به سوی شمال در ماوراء النهر بود به ارمغان می برند .

نتنها این بلکه در روایتهای تاریخ است که مجموعۀ از مردم افغانستان در فتح اسلامی مصر سهم گرفته که از راه مشارکت آنان در ارتش عمرو بن عاص بود. بدون شک موقع جغرافیائی مهم دو کشور یکی از اسباب برازنده چشم دوخت فاتحان و یورش بران بر این دو کشور بوده زیرا مصر نقطه مرکز ملاقات قاره ها ی آسیا و آفریقا بوده و افغانستان در آسیای مرکزی به گفته تاریخ گویان در وازه قاره آسیا می باشد.

و در بررسی پیشینه روابط میان افغانستان و مصر میتوان گفت:

علی الرغم آنکه وسائل تماس و انتقال در گذشته چنان امروز نبوده باز هم دو کشور طی ادوار تاریخی از یکدیگر دور نبوده اند بسانی که از زمان شاهان کوشانی افغان در قرن های اول و دوم میلادی آنگاهی که بگرام پایتخت آنها بوده است ظرفها و شیشه ها نقاشی شده را داریم که بربعضی از آنها چهره های شاهان فرعونی ، ویا فنار اسکندریه رسم گردیده که بعنوان وجود روابط نیکو از سوی شاهان فرعونی به شاهان کوشانی اهداء شده است .

واز سوی دیگر مصر یان قدیم - فرعونیان – عشق بی پیانی به سنگهای زیبای لاجورد داشته که فقط از افغانستان به مصررسیده وزیب وزینت گردنهای زیبا وبلند و معصم های بانوان مصری و فرعونی بوده است ، ودیــدار کوتاه و تعجب آوری ازموزیم مصر در میـــدان - التحریر – قاهره و تمـــاشای گنجـینه های

- توت عنغ آمون - شاه جوان فرعونی مارا از سعی اثبات این مدعی بی نیاز می سازد که کلیه زیورات طلائی این - فرعون کوچک- با سنگهای لاجورد وزمرد افغانستان زینت یافته است .

و اندیشیدن در ظرفهای شیشه ای مصری که به شاهان افغانستان هدیه گردیده ودر مقابل آن هدایای با ارزش سنگهای لاجورد افغانستان به فرعونیان بوده مارا همچنانکه از عمق روابط میان دو کشور مطلع میکند ، در همان زمان بیانگر پیشرفت افغانستان در ساخت و ساز زیورات ارزشمند است ، و سپس این علائق در عصر های فاطمی در مصر گسترش یافته و روادید علمی و فرهنگی میان دو جانب با دیدار های متبادل دانشمندان تقویت شد که خود نمونۀ از جمع آئی فکری و روحی میان مصریان و افغانها است که بعنوان مثال دیدار و گفتگو و نقولات ناصر خسرو - کتاب سفر نامه او – در این راستا می باشد . و از آنکه نقش این افغان بزرگ و دانشمند در وصف مصر بسیار با اهمیت بود استاذ بزرگ ادبیات فارسی پوهاند دکتر یحیی الخشــب این کتـاب عظیم را به زبــان عـربی برگرداند ، وبرای ارج گزاری مصــریان از مقــــام

- قبادیانی – یکی از خیابانهای بزرگ شهرک نصر در قاهره را به نام او ثبت کرده اند .

این رابطه پیوسته ادامه داشت تا اینکه با رسیدن مصلح بزرگ شرق سید جمال الدین افغان ابعاد عمیق تر و گسترده تری را به خود گرفت. سید جمال الدین با نبوغ و فکر و سحر بیان خویش مصریان را در جهت بازگردانیدن عظمتهای شرق تشویق نمود و اصلاح مصر را زمینه اصلاح شرق دانست و در برابر آنگاه که سر زمین های شرق اسلامی برایش تنگی میکرد پهنای مصر وسینه فراخ مصر یان جایگاه اوشد ، ودولت خدیوی مصر برای رفع مشکل اقتصادی سید جمال الدین مبلغ ده لیره مصری را که در آن زمان پول مبلغ کلانی حساب می شد از خزانه دولت تخصیص داد واو هشت لیره آن را در اول ماه به قهوه خانه های بولاق و فیشاوی با مجموعه شاگردان و مخلصین خود پول چای و چلم و آبلیمو می پرداخت و امام محمد عبده شاگرد ارشد او همانند استادش چلم می کشید ، وخوردن غذای شور را همانند استادش دوست گرفت .

ودر صحبتهای شبانه قهوه خانه بولاق زعمای اصلاح مصر شاگردان سیدجمال الدین منجمله محمد عبده ، احمد عرابی وسعد زغلول میگفتند که ما هم همانند سید جمال الدین باید از چلم و نمک که او این دو را دوست دارد استفاده کنیم .

و این مطلب گفتنی است که مصر همزمان با رسیدن سید جمال الدین افغانی از اشغال بیگانه واز بدی وضع اقتصادی همانند افغانستان رنج میبرد و همان بود که علمای الازهر ومحصلین آن پیام جدید سید جمال الدین افغانی را به گوش جان شنیده و امام محمد عبده هم رکاب سیدجمال الدین گردید و در سفرش به اروپا نیز اورا همراهی کرد وبرای اینکه از شیوای صحبت سید جمال الدین بهره کامل بگیرد وازلذت زبان فارسی نیز مستفید شود زبان فارسی را از نزد سید بزرگ آموخت. واندیشه های سید جمال الدین را در کلمات ثبت شدهء عروه الوثقی در آورد زیرا خود میگفت همۀ آیدیا لوژی سید جمال الدین در کلمات عروه الوثقی در آمده است .

همچنانکه سید جمال الدین افغانی نخستین کسی بود که به تأسیس احزاب سیاسی در مصر دعوت داده و بر اساس آن (حزب ملت و حزب دموکرات ملی) تأسیس گردیده و جوانان حزبی از جمله زعیم مصطفی کامل از آموزه های سید جمال الدین به ضرورت جنبشی ووحدت فرمان گرفتند . و همان بود که لورد کرومر (کمیسار عالی انگلستان ) در مصر به خطر دعوت سید جمال الدین پی برد وامر تبعید وی را از مصر صادر نمود و حزب ملت را نیز ممنوع اعلام کرد.

ومردم مصر تا کنون مقام سید جمال الدین استاذ اعظم مدرسه آزادیخواهی ، ووحدت گرامی داشته وبسیاری از مؤسسات اجتماعی و مساجد و کانونهای فرهنگی را به نام او ثبت میکنند از جمله مرکز خیریه ، شفاخانه ومسجد جامع سید جمال الدین افغانی در منطقه مصر جدیده قاهره .

و این روابط میان افغانستان ومصر با تأسیس شدن روابط سیاسی میان دو کشور در سال 1929 تحکیم یافت که زیر بنای حقیقی این روابط را امیر امان الله خان غازی مؤسس دولت نوین افغانستان بنیان گذاشت.

زیرا هنگامی که امیرامان الله غازی در سال 1928 از مصر دیدار کرد از تمدن مصر و داشته های فرهنگی آن بشگفت آمده و از نهضت آن متأثر گردید و خواهان داشتن روابط رسمی و سیاسی میان دو کشور شد هدفی که در سال 1929 با تأسیس نمایندگی متحقق گشت و در سال 1952 پس از انقلاب ژولای در مصر به درجه سفارت رسید. همچنانکه زعمای دوکشوردید و بازدید هائی را انجام داده و زعیم بزرگ مصر جمال عبد الناصر در سال 1955 از افغانستان دیدار نمود ومورداستقبال مقامات مسئول و مردم با شهامت افغانستان قرار گرفت و در سال 1960 اعلیحضرت مرحوم محمد ظاهر شاه از مصر دیدار نمود و در پوهنتون قاهره سخنرانی کرده وپس از آن بسیاری از اساتید پوهنتون ومفکران بخصوص در بخش زبان و ادبیات فارسی به تحقیق ویژوهش در مورد افغانستان پرداخته و پایان نامه های ماستری و دکتری را در این بخشهای به ثبت رسانیدند ، همچنان محمد انور السادات رئیس جمهوری سابق مصر هنگام ریاست وی از کنفرانس اسلامی از افغانستان دیدار کرده واز داشته های فرهنگی ، و آثار هنری افغانها ابراز قدر دانی و ستایش کرد وبمنظور تقویت این روابط افغانستان و مصر برچندین معاهده امضاء کرده اند که از سر آمد آنـــها :

1. معاهده دوستی و عدم تجاوز بود که در سال 1929 به امضاء رسیده که از آنگاه تا کنون افغانستان و مصر دارای روابط سیاسی بسیار نیکو می باشد .

2. موافقتنامه فرهنگی در سال 1955 به امضاء رسید و بر اساس آن بورسیه های تحصیلی و آموزشهای علمی در زمینه های مختلف تبادله می شود ونا گفته نیست که اثرات این توافق نامه در هر دو کشور هویدا است زیرا در نتیجه آن چهره مانده گاری در هر دو کشور اموزش و پرورش یافته اند که از آن جمله مرحوم محمد موسی شفیق وزیر امور خارجه و صدر اعظم اسبق کشور و مرحوم محمد موسی توانا استاذ بارز پوهنتون کابل را میتوان نام برد که از جمله دانشمندان میانه رو بودند و ترجیع اصل (زندگی) و بهره گیری از وسائل بهبود بخشیدن آن بوده اند.

3. توافقنامه حمل و نقل هوائی و تجارتی که در سال 1960 بدست آمده وبر اساس آن مصر اموال تجارتی از نوع بادام ، کشمش ، پسته ، چهار مغز، وکلیه انواع میوه جات خشک و انواع پوست قره قل وقالینهای دست بافت افغانی را وارد کند ودر برابر آن افغانستان مواد خام صنعتی پلاستیک و فراورده های شیشه ، حروف طبع ، بافته های پنبه ای به اضافه دواء وورق را وارد کند.

ودر پهنه سیاستهای مشترک بین المللی افغانستان و مصر همیشه مواضع مشترک داشته و از قضیه فلسطین پشتیبانی کرده و به حق تعیین سرنوشت همه ملتها توافق دارد همچنانکه مبائ زندگی مسالمت آمیز ، و عدم دخالت در امور داخلی کشور ها و ملتها در سیاستهای اعلام شده دو کشور بوده از اعضای تأسیس کننده کشورهای غیر منسلک هستند .

و در پهنه مشترکات فرهنگی مؤسسه الازهر نقش بسیار حیاتی را در هسته فرهنگ افغانستان داشته و گاهی افغانها مصر را به اعتبار الازهر مصر می نامند.

و از سوی وی الازهر از اوان تأســیس آن سالن بزرگــی بنام افغانستان گذاشته که تا حال حاضر معروف به

( رواق افغانان ) است که محصلین افغانستان در آن رهایش می یافتند و آنچنانیکه اشاره رفت فارغ التحصیلان افغان از مؤسسه الازهر (در صورتیکه مراحل علمی و اکادمی آن را طی کرده باشد) از طبع خاص در قبول دیگر و پذیرش پندار های آنان بر خور دارند ، زیرا آنان در این مؤسسه طوری تربیت می یابند که از تعصب و خود رأیی کاملا دور بوده و حاکمیت مبدأ عقل بر آن تسلط دارد .

همچنانکه الازهر سالیانه شماری از اساتید ورزیدهء خودرا برای تدریس به پوهنتونهای افغانستان ارسال نموده ودر تحکیم روابط میان دو ملت افغانستان و مصر سهم می گرفته اند ، گذشته از آنکه نظام قضائی افغانستان تاحد زیادی از نظام قضائی مصر متأثر بوده و این کشور پیوسته کارشناسانی از محاکم مختلف مصر به منظور آموزش دادن اعضای محاکم و خارانوالی به افغانستان ارسال میدارد و از آنکه افغانها ملتی اند قدر شناس و پاس دار هنگامیکه مصر در سال 1956 – 1967 م مورد تجاوز قرار گرفت همه گان و یک صدا به نصرت و همیاری ملت مصر شتافته و از تقدیم انواع همکاری مادی و معنوی دریغ نورزیدند وآنگاهی که در سال 1973 مصر در برابر خصم خود پیروز گشت مردم افغانستان با مصریان در این سعادت شرکت نموده و شکرانه ان در شهر ها وقریه جات قربانیها کردند . نه تنها این خوشحالی در سطح جامعه بوده بلکه اداره های دولتی نیز در این روز حال و هوای دیگری داشت .

و در این چهار چوب زمانیکه که افغانستان مورد تهاجم اتحاد جماهیر شوری سابق قرار گرفت مصر در پهلوی ملت افغانستان قرار داشت و پشتیبانی مادی و معنوی خود را از مردم ما اعلام کرد و صدها قلم آزاده و اساتید پوهنتون در صدد توضیح مخالفت اتحاد شوروی با قانون بین المللی و قوانین انسانی شدند واین هم دردی نه تنها به گفته ها پایان یافت بلکه مردم و حکومت مصر هفت روز را زیر عنوان (هفته همدردی با مردم افغانستان ) نام گذاشتند که حزب دموکرات ملی حزب حاکم فعلی در آن سهم فراوان داشت .

و در این چهارچوب اعضای شوری محلی ولایت – الغربیه – و اعضای پارلمان مصر در سال 1981 یک ماه معاش خود را به مردم افغانستان تخصیص دادند.

و کانون دوستی مصر وافغانستان (جمعیة الصداقة المصرية الافغانية) وابسته به وزارت خارجه اين كشور از گذشته زمانها تا کنون در صدد تقویت روابط دو ملت افغان ومصر بوده و در پهلوی قدردانی و استقبال از دولت مردان افغان پیوسته سعی دارد تا عادات و رسوم و انواع فعالیتهای فکری وپیشرفتهای مادی در هردو کشور را به یکدیگر بشناساند که خود سهمی است فعال در راستای خیر و منفعت هر دو ملت آزاده و متمدن دارای روابط انسانی گسترده . و در این راستا سفارت افغانستان یکی از معروف ترین نمایندگیهای سیاسی در مصراست که از گذشته زمانها نه تنها دولت مردان بلکه خردمندان و دانشمندان به این نماینده گی شناخت و روابط بسیار نزدیک و دوستانه داشته اند وهمه اساتید و هنر دوستان از آن بعنوان کانون جمع آئی دوستی و معرفت پروری یاد میکنند در کمی از مجالس است که نامی از مرحوم استاد صلاح الدین سلجوقی سفیر کبیر افغانستان در مصر یادی نشود وپیروان فکر و اندیشه فلسفی او یاد او را از پایان نامه ماستری و یا دکتری در یکی از پوهنتون های مصر گرامی ندارد. و هیچ جمع فرهنگی وبزمی نیست که شبهای معرفی و هنری دیدارهای خانم ام کلثوم و استاد ادبیات مصر لطفی السید از سفارت افغانستان و ساختمان زیبای آن یادی نکنند و برگذشته های افتخار آفرین افغانستان درودی نفرستند واینک برای زنده کردن آن عظمت ها و نیک نامی ها سفارت افغانستان راه هزار میل را با این گام آغاز کرده است تا شاید نقطۀ ای باشد عطف بر آنچه یاد آمد و صفحه باز بر آنچه خواهد بود چنان باد.