گزینه های امریکا برای ایمن سازی سلاح هسته ای در پاکستان

منبع: واشنگتن پست
نویسنده: توماس ای. ریکس
برگردان: سنجرسهیل

یک گروه کوچک کارشناسان نظامی و استخباراتی امریکا سال گذشته دور هم جمع شدند تا در یک برنامه آزمایشی جنگ، به دسته بندی اوضاع پاکستان پرداخته و استراتیژی ایمن ساختن سلاح های هسته ای آن کشور را توسعه ببخشند بر فرض اینکه اگر روزی نهادهای سیاسی و نظامی آن کشور در سراشیبی سقوط قرار گیرند.

این تلاش آمازیشی- بدون هیچ گونه حمایت رسمی از سوی نهادهای دولتی که ظاهرا به دلیل حساسیت موضوع مخفی ماند- یکی از اقدامات متعدد امتحانی ایالات متحده امریکا در سال های جاری به حساب می آید که برای سلاح های هسته ای پاکستان به کار بسته است: چه تعداد نیرو برای مداخله نظامی در پاکستان نیاز است؟ آیا سلاح های هسته ای پاکستان تنها با احاطه هزاران هزار ماین قدرتمند ضد تانک و ضد نفر که از هوا پرتاب شود، قابل حفاظت خواهد بود؟ یا اینکه این گونه اقدامات اوضاع را برای حفاظت سلاح های هسته ای بدتر می کند؟

برای سال های متمادی ایالات متحده امریکا تلاش کرده است که پاکستان را برای تامین امنیت سلاح های هسته ای اش کمک نماید و دهها میلیون دالر نیز در این زمینه از جانب آن کشور پس از سال 2001 هزینه شده است. در حالی که این موضوع در هفته های جاری با اعلان حالت فوق العاده، تعلیق قانون اساسی، درگیری های خیابانی و نارضایتی فعالین سیاسی در آن کشور تشدید یافته است. با این حال مقامات امریکای اطمینان خود را از میزان امنیت این سلاح ها ابراز داشته اند، اما آنچه بیشتر مهم است خطراتی است که متوجه این سلاح هاست که کسی به آن پاسخی نمی دهد. به گفته رابرت بی.اوهکلی سفیر قبلی ایالات متحده در پاکستان: " همه کس در این مورد تقلا می کند".

نتیجه گیری نشست سال گذشته بر اساس اظهارات یکی از اشتراک کنندگان آن، این بود که هیچ راه قوی و مطمین برای ایمن ساختن سلاح های هسته ای پاکستان وجود ندارد- و حتا در شمار سناریوهای دیگر، مداخله می تواند همکاری های ایالات متحده و پاکستان را کاملا خراب کند. به گفته این اشتراک کننده که یکی از مقامات قبلی پنتاگون است و به دلیل سری بودن این نشست نخواست نامش افشا شود:" این به صورت غیر قابل باور یک مشکل ترسناک بود".او اضافه کرد، برنامه های احتمالی وجود داشتند، همگی در فرماندهی مرکزی ایالات متحده در تمپه {ر ایالت فلورید} "با مسایل اززدیک آشنا بودند". با این حال به این سوال که با ذخایر سلاح های هسته ای پاکستان که در شهر های بزرگ و کوهستان ها مستقر هستند، چگونه معامله شود، پاسخی داده نشده بود.

به گفته دگروال متقاعد نیروی دریایی، گری اندرسوی که در برنامه آزمایشی شبیه سازی سقوط پاکستان شرکت کرده است " در آخرین تحلیل، این سناریو به یک کابوس می ماند". او می گوید:" به ناگزیر سلاح هسته ای از دست رفته است و به صورت بالقوه در دست بنیادگرایان اسلامی قرار دارد و در این مورد گزینه های خوب نظامی نیز وجود ندارند".

کارشناسان هوشدار داده اند که حرکات اخیر مشرف- به شمول استعفا از پست نظامی و تعین تقسیم اوقات زمانی برای به اجرا درآوردن قانون اساسی- نمی تواند خطر بی ثباتی را در آینده کاهش دهد. انیتا ویس استاد دانشگاه و نویسنده کتاب " قدرت و جامعه مدنی در پاکستان" می گوید:" اینها همه حرکات ناقص هستند". به گفته وی " ما نمی توانیم بگویم که در پاکستان مشکلات چه وقت حل می شوند".

یک کارشناس مسایل تروریزم پاکستان که در برنامه آزمایشی سال گذشته شرکت نکرده ولی نتایج آنرا مطالعه نموده است می

گوید" مقامات ارشد امریکایی از نتیجه این آزمایش خشنود نبودند؛ بلکه شوکه شده بودند". او هویتش را پنهان کرده گفت که همکاری های ایالات متحده در مورد ایمن سازی سلاح های هسته ای پاکستان ارتباط به مسایل " اقعا، واقعا سیاه دارد"- همان است که "برنامه دسترسی ویژه" با احتیاط فوق العاده مطرح می شود.

میلتون بیهردن، مسوول قبلی سیا در اسلام آباد که اکنون با حکومت پاکستان در مسایل تجارتی همکاری می کند هشدار می دهد که برخی راه حل های کوتاه مدت ممکن است در دراز مدت نتیجه معکوس بدهند. او اظهار می دارد:" وقتی شما می گوید که نیروهای امریکایی بروند و سلاح های هسته ای پاکستان را نابود کنند، این به معنی آن است که ما بر یک کشور دیگر تجاوز می کنیم".

مساله دیگر این است که واگذاشتن اوضاع به سادگی ممکن است وضعیت را به واسطه مخالفت پاکستانی ها و عکس العمل متقابل حکومت آن کشور بدتر کند. فیروز خان فرمانده متقاعد یک فرقه در ارتش پاکستان که تا سال 2001 به عنوان دومین مقام اردوی پاکستان در برنامه ریزی و به عنوان کسی که مسوولیت تامین امنیت سلاح های هسته ای آن کشور را به دوش داشته است، در یک گفتگو بیان داشت که وی در مورد برنامه آزمایشی که به واسطه " نهادهای مختلف امریکایی" برگزار شده، شنیده است و فکر می کند که آنها در "وضع خطرناکی" قرار دارند.

او می گوید:" شما توانایی آنرا دارید که این مشکل را مهار بکنید" و اشاره می کند به ماموریت رهایی گروگان های امریکایی در سال 1980 در ایران.

خان می گوید، با توجه به اطلاعات ایالات متحده در مورد مسایل هسته ای، مقامات پاکستانی مداخله امریکا را " اکنون یک تهدید واقعی" می پندارند. مطمینا ارتش پاکستان در صورت چنین مداخله ای به عمل متقابل دست خواهد زد و چنین وضعیتی ممکن است سلاح های هسته ای را در وضعیتی دشواری قرار دهد. او حدس می زند که پاکستان حدود 80 تا 120 کلاهک هسته ای در اختیار داشته باشد، رقمی که معمولا از سوی کارشناسان خارجی دو چند عنوان می شود.

ضیا میان، استاد فزیک در دانشگاه پرینستون و کارشناس امور هسته ای جنوب آسیا، نیز معتقد است که "چنین اقدامی ممکن است اوضاع را بدتر کند". او پیش بینی می کند که هر گونه اقدام امریکا برای ایمن سازی ذخایر هسته ای پاکستان " دقیقا باعث ایجاد روحیه ضد امریکایی" می گردد.

نگرانی رو به افزایش کارشناسان از به هم ریختن اوضاع داخلی پاکستان است و اینکه مخالفت های احزاب سیاسی برای آن باشد تا به کلاهک های هسته ای آن کشور دسترسی پیدا کنند، لزوما نه برای آنکه آنرا استعمال نمایند، بلکه به عنوان یک نماد قدرت و توانایی که بر آن تملک داشته باشند. یک مامور ارشد استخبارات امریکا، که سیا به وی اجازه سخن گفتن در این موارد را نداده است، می گوید:"من فکر می کنم که نگرانی های متعددی در این زمینه وجود دارد، یکی از آنها بی ثباتی حکومت و جامعه پاکستان است که بر نگرانی ها افزوده اند". تصور عمده در حال حاضر میان گروه های استخباراتی این است که تهدیدات آن چنان وخیم نیستند. او هم چنان می گوید:" خبر خوش این است که پاکستان... خطر را به صورت کاملا واقعی درک کرده است".

اما اگر حکومت پاکستان نتواند امنیت سلاح های هسته ای را تامین کند چه خواهد شد؟ او می گوید:"بنابراین من قبول می کنم که در این زمینه پاسخی مناسب وجود ندارد". هم چنان او اضافه می کند که بحران داخلی در پاکستان هنوز آن چنان گسترده نشده است. او اضافه می کند:" اگر بحران گسترده شد و حکومت پاکستان کنترول اوضاع را از دست داد، بنابراین ما به یک راه حل باید فکر کنیم".

برنامه آزمایشی جنگ که به واسطه حکومت ایالات متحده و شماری از کارشناسان به راه افتیده بود به صورت قطع حکم می کند تا: همکاری با حکومت پاکستان به ویژه ارتش آن کشور ادامه بیابد. سکات ساگن کارشناس در دانشگاه ستن فورد می گوید:" شرط اصلی این است که برنامه ایمن سازی سلاح های هسته ای پاکستان باید در همکاری ارتش صورت گیرد نه با دشمنان آن".

ساگن دلیل می آورد که توجه امریکا به مداخله در این مورد ممکن است باعث افزایش این مساله باشد که تروریستان به سلاح های هسته ای دسترسی پیدا کنند. او می گوید در بحران حاضر، حکومت پاکستان می تواند سلاح های هسته ای خود را از جاهای امنی که شناخته شده هستند به جاهای کمتر امن ولی ناشناخته منتقل کند. "اگر پاکستان فکر می کند که سلاح هایش مورد دستبرد قرار می گیرد" ارتش می تواند پیشقدم شود" و سلاح ها را از پاکستان به خارج از آن کشور منتقل نماید".

ساگن نتیجه می گیرد که در کشورهای شبیه با وضعیت پاکستان این گونه سلاح ها شدیدا آسیب پذیر استند و می تواند به دست بازیگرانی بد بیافتند. ساگن که قبلا به عنوان استراتیژیست سلاح های هسته ای با پنتاگون یا وزارت دفاع امریکا کار کرده است، می گوید:" این سلاح ها باعث قوت مند شدن تروریستان می شود و ممکن است به تصرف آنان درآید". او این نکته را نیز برجسته می سازد که پاکستان در سال 2001 و پس از حملات یازدهم سپتامبر شماری از بمب های هسته ای اش را از مکان اصلی شان بیجا کرد، زمانی که از ترس حمله بر آنها هراسان شده بود.

اما خان، فرمانده متقاعد یکی از فرقه های ارتش پاکستان می گوید که هراس ساگن در مورد مکان نگهداری سلاح های هسته ای پاکستان بیجا است. به گفته او " سلاح های هسته ای پاکستان در جایی امن با شیوه های گوناگون امنیتی به صورت فعال و غیر فعال حفاظت می شوند". با این حال او تصدیق می کند که در سال 2001 سلاح های هسته ای پاکستان بیجا شدند مگر به گفته او تغیر این مکان باعث افزایش بیشتر امنیت سلاح های هسته ای شده بود نه کاهش آن.

مامور ارشد استخبارات امریکا نیز با دیدگاه ساگن در مورد اینکه جابجایی سلاح های هسته ای پاکستان باعث کاهش امنیت آن می گردد، موافق نیست. به گفته او" من فکر نمی کنم که اشاره ضمنی ساگن دقیقا در مورد این مساله بوده باشد". او اضافه می کند:" پاکستان از هر امکانی برای تامین امنیت سلاح ها استفاده می کند... آنها فکر می کنند که هرچه را که در توان دارند انجام می دهند".

در آخرین تحلیل، به گفته اوهکلی دیپلومات کهنه کار"تنها راهی که می تواند باعث ایمن سازی سلاح های هسته ای پاکستانی گردد همکاری بسیار بسیار نزدیک با ارتش آن کشور است"." این تنها راهی است که باید انجام داده شود". "اگر می خواهید که سلاح ها را از دست بدهید" بر ارتش پاکستان که یگانه نهادی است که کنترول بر سلاح های هسته ای را به عهده دارد، حمله کنید