کشف چند ابر زمین

یونس بخشی

دانشمندان اروپایی روز دوشنبه اعلام نمودند که پنج سیاره بزرگ شبیه زمین هر یک 4 تا 30 برابر بزرگتر از سیاره خاکی ما را در سه منظومه شمسی دیگر کشف کرده اند.

این کشف نشان می دهد که حد اقل یک سوم ستاره های شبیه خورشید ما میزبان این گونه سیارات خاکی اند که به مشکل کشف می شوند و با این اظهار تخمین های قبلی هم پنج برابر می شود. مهمتر از آن اخترشناسان یک گام دیگر به یافتن سیارات دیگر در خارج از منظومه شمسی ما که شرایط مناسب برای ایجاد حیات در آنجا همچون زمین تکرار شده، نزدیکتر می شوند.

به گفته ستفن اودری پژوهشگر رصد خانه شهر ژنو در کشور سویس و عضو تیمی که در حال جستجوی این گونه سیارات اند " احتمالأ طی یک یا دو سال آینده سیاراتی را خواهیم یافت که بدور ستاره های کوچک همچو خورشید در گردش اند و امکان حیات در آنجا وجود دارد.

از جمله پنج سیاره کشف شده، سه سیاره را بخاطر این ابر زمین می گویند که چند برابر جرم سیاره خاکی ماست و بدور یک ستاره بنام HD 40307 در فاصله 42 سال نوری در گردش اند. ( یک سال نوری تقریبأ 9.5 تریلیون کیلومتر ( 6 تریلیون مایل) فاصله است)

حجم این سیارات به ترتیب 4.2، 6.7 و 9.4 بار بیشتر از زمین است و هر یک در 4.3 و 9.6 و 20.4 روز یکبار بدور خورشید مادر در گردش اند.

گردش سریع این سیارات کشف آنها را آسان نموده و بنظر میرسد که این سیارات همچو گوی های گازی آتش عاری از امکان حیات می باشند. در یک کنفرانس در شهر نانتز فرانسه گفته شد که اولین سیاره در خارج از منظومه شمسی درسال 1995 کشف شد و تا قبل از کشف اخیر شمار آنها به بیش از 280 عدد رسیده بود که با استفاده از نسل جدید ابزارهای قوی فهرست مذکور طولانی تر از این می گردد.

نوت: دانشمندان تا کنون 303 سیاره مختلف را بدور 259 ستاره کشف نموده اند.

اما این چند سیاره، به روش جستجوی سیارات در گردش شعایی بسیار دقیق به وسیله یک تلسکوپ 3.6 متری و طیف نگار نصب شده (High-Accuracy Radial Velocity Planet Searcher) در بالای کوه لا سیلا در کرانه جنوبی صحرای آتاکاما در چیلی کشف شده اند.

این ابزار که بنام "شکارچی سیارات" نیز نامیده می شود تا کنون 45 ابر زمین را از زمان آغاز فعالیت اش در سال 2004 کشف نموده است.

به گفته مایور این سیارات فقط نوک کوه یخ یا ( Iceberg) اند. تحلیل و بررسی این سیارات بوسیله HARPS نشان داد که یک سوم ستاره های شبیه خورشید سیارات ابر زمینی یا شبیه نپتون در کنار خود دارند که در مدت کمتر از 50 روز یکبار بدور همان ستاره ها می چرخند. زمین ما در 365 روز یکبار بدور خورشید می چرخد.

سیارات دور حتی بزرگترین آنها به حدی کوچک اند که مستقیمأ دیده نمی شوند و فقط با اندازه گیری اثرات آنها بر حرکت ستاره مادر شناخته می شوند.

جرم کوچکترین سیاره 100 هزار بار کمتر از ستاره مادر است و تنها با حساسیت و دقت بالای HARPS می توان آنها را کشف کرد. تمام سیارات کشف شده روز دوشنبه جرمی 4 تا 30 بار بیشتر از زمین ما دارند و در مدتی هفت بار کمتر بدور ستاره مادر می گردند. کشف دور ترین سیارات از ستاره مادر مشکل تر از همه سیارات اند.

اخترشناسان در همان کنفرانس اعلام کردند که کشف دو منظومه دیگر نیز توسط صیف نگار HARPS بوده.

در یکی از این منظومه ها یک سیاره ابر زمینی طی 9.5 روز یکبار بدور ستاره HD 181433 می گردد. همین ستاره میزبان یک سیاره بزرگ شبیه مشتری و یک سیاره کروی شبیه زحل با مدار سه ساله می باشد.

در منظومه دیگر نیز یک سیاره آتشین با جرم 22 بار بیشتر از زمین، هر 4 روز یکبار بدور ستاره مادر در گردش است که در این منظومه یک سیاره کروی شبیه زحل با مدار سه ساله نیز وجود دارد.

احتمالأ سیارات زیادی نه تنها سیارات ابر زمینی بلکه شبیه زمین نیز زیاد وجود دارتد که تا هنوز به کشف آنان موفق نشده ایم.

سیارات، از صفحه یا سحابی گاز حاوی ذرات گرد و غبار باقی مانده از پروسه ساخت ستاره ها، بوجود می آیند. اما اینکه این پروسه چقدر طول می کشد هنوز موضوع بحث میان دانشمندان است.

باور بر این است که زمین حدود 4.5 میلیارد سال قبل و خورشید حدود 100 میلیون سال قبل تر از آن بوجود آمده اند.